Nieustająca nauka
Rozwój w ostatnich kilku dekadach przyspieszył na niespotykaną wcześniej skalę. Wśród wielu przyczyn tego zjawiska, znaczącą rolę odgrywa ogromny postęp naukowy i wszechobecny wpływ nowych technologii. Z każdym kolejnym rokiem podnosi się nie tylko poziom skomplikowania obsługi nowoczesnego sprzętu, lecz zmieniają się także relacje międzyludzkie i stosunki panujące w ludzkich społecznościach.
Gotowość na wyzwania współczesności oznacza dziś odpowiednie wykształcenie - zarówno w zakresie kompetencji zawodowych i merytorycznych, ale też umiejętności interpersonalnych. Lifelong learning to hasło kluczowe, aby odnosić sukcesy w dzisiejszym świecie.
Być jak Mikołaj Kopernik - czy to możliwe w XXI wieku?
Sensem powyższego pytania nie jest dosłowne poszukiwanie odpowiedzi na nie, lecz analiza tego, jak bardzo świat rozwija się i przeobraża. Mikołaj Kopernik uważany jest za astronoma i faktycznie nim był, aczkolwiek jego wykształcenie materialne obejmowało znacznie więcej dziedzin - medycynę, prawo, matematykę i ekonomię. Wieki temu opanowanie całej zgromadzonej wiedzy naukowej z kilku obszarów było możliwe, co w niczym nie ujmuje wielkości wybitnym jednostkom ówcześnie żyjącym. Około sto lat temu była to już maksymalnie jedna gałąź ze świata nauki.
Globalizacja umożliwiła niemal nieograniczoną wymianę informacji i doświadczeń, czego efektem jest błyskawiczny postęp techniczny i naukowy. Ogrom wiedzy i wynikających z niej specjalizacji skutkuje tym, iż dziś np. fizyk, chemik czy prawnik odmówi nazwania samego siebie ekspertem w swojej dziedzinie, chyba że w jakimś jej wycinku. To obrazuje skalę rozwoju i stale rosnące wymagania, które stawia przed nami współczesny świat.
Upraszczanie i komplikowanie - paradoks współczesnego świata
Głównym motywem postępu technicznego jest ułatwienie codziennego życia i zwiększenie przepływu informacji, dzięki któremu rozwój ten w ogóle jest możliwy. Skomplikowane i coraz bardziej inteligentne urządzenia wyręczają ludzi w rosnącej liczbie czynności, a do ich wytworzenia i obsługi konieczna jest szeroka wiedza i umiejętności - zdobywane w toku edukacji.
Mózg w obecnych czasach narażony jest na obciążenia nigdy wcześniej nie spotykane. Aktywność obliczona na zwiększenie kompetencji własnych sumuje się z wpływem mediów masowych i samodzielnie pozyskiwanych informacji, których liczba rośnie z każdą dekadą. Szacuje się, iż umysł ludzki przetwarza nawet 40 gigabajtów danych dziennie, co jest wynikiem kilkukrotnie wyższym niż choćby w latach 90.
Ilustrując skalę zagadnienia - to tak, jakby przez 13 godzin dziennie uczestniczyć w wykładach akademickich. Owo nasycenie jest jednocześnie szansą i zagrożeniem dla kondycji umysłu. Konieczne jest zarazem zwiększenie jego potencjału, a z drugiej strony - ograniczenie liczby bodźców i selekcja informacji, aby uzyskać optymalną efektywność.
Rynek pracy kiedyś i dziś – co się zmieniło?
Standardy lat minionych nierzadko budzą rozbawienie następnych pokoleń. Jeszcze nie tak dawno normą była sytuacja, w której dana osoba pracowała przez całe swoje zawodowe życie w tym samym zakładzie pracy, aż do emerytury. Obecnie, bez wątpienia, przypadki takie zaliczają się do rzadko obserwowanych osobliwości. Zmiana miejsca pracy - co kilka lat - nikogo już nie dziwi! Rynek pracy jest dynamiczny, pracodawcy i pracobiorcy często muszą się przebranżowić, żeby się na nim utrzymać.
Parafrazując słowa Czerwonej Królowej z kontynuacji "Alicji w krainie czarów", współczesna gospodarka powoduje, iż "trzeba bardzo szybko biec, aby stać w miejscu". W praktyce oznacza to ustawiczny rozwój, dokształcanie się i zdobywanie nowych kompetencji, dzięki czemu możliwe jest sprostanie rynkowym wyzwaniom.
Przed laty górowała optyka, ukierunkowana na zasoby materialne. Liczyły się wskaźniki surowcowe, produkcyjne, ilość kapitału, itp.. Dziś najważniejszy jest człowiek. Przewaga konkurencyjna budowana jest na bazie jego zdolności oraz przygotowania merytorycznego. Na znaczeniu zyskują zasoby niematerialne, sektor usług, a rewolucyjne zmiany dotykają też sposobów zatrudnienia i zarządzania kadrami pracowników. Nauka i innowacja to słowa klucze, pozwalające zrozumieć przeobrażenia ostatnich lat. Kapitał intelektualny wypiera tradycyjne formy - warto go zatem gromadzić. Przez całe życie.
Zdobywanie wiedzy - jak robić to skutecznie?
Wbrew często spotykanej opinii, poziom szkolnictwa realnie wzrasta. Wymagania stawiane uczniom są inne niż przed laty, wydłuża się też czas poświęcany przez nich na przygotowanie się do lekcji. Aktywność szkolna nie wyczerpuje tematu edukacji - standardem są obecnie liczne zajęcia dodatkowe, m.in. nauka języków obcych, podstaw programowania i inne coraz bardziej oblegane kursy.
Presja szkoły sumuje się z naciskiem rodziców, a ilość materiału koniecznego do przetworzenia i zapamiętania zwiększa się z każdym rokiem. Treści przyswajane kiedyś przez studentów podczas pierwszych lat studiów, dziś stają się elementem licealnych programów nauczania.
Jak wobec tego uczyć się skutecznie, a nawet z przyjemnością i bez dojmującego poczucia beznadziei? Czy przyswajanie wiedzy musi wiązać się z wyniszczającym poświęceniem, podszytym stresem i obawami, że nie da się rady? Absolutnie nie. Bez względu na wiek, efektywność nauki zależy od kilku czynników:
- właściwa motywacja,
- organizacja czasu nauki,
- warunki zewnętrzne,
- energia do działania i pozytywne nastawienie,
- odpowiednia metoda uczenia się.
Warto w tym miejscu omówić ostatni punkt. Wcześniejsze są klarowne i obiektywne, niemal jednakowe dla wszystkich. Elementem odróżniającym jest sposób, w jaki przyswajana jest wiedza. Efektywność tej nauki będzie zróżnicowana w zależności od świadomości ucznia, co do jego własnego typu osobowości. Inne bowiem sposoby będą działały u wzrokowców, inne u słuchowców, a jeszcze inne u kinestetyków. Wybór odpowiedniej metody pozwala obrać właściwy dla nas kierunek, dzięki któremu w krótszym czasie zdobędziemy większą wiedzę, która pozostanie z nami na dłużej.
Czy warto się uczyć?
Proste pytania niejednokrotnie są najtrudniejsze, ale w tym przypadku tak nie jest. Oczywiście, że warto, a nawet trzeba. Jest to wymóg współczesnego, dynamicznego świata. Nawyk uczenia się powinien zostać wykształcony możliwie jak najszybciej i pozostać na całe życie.
Duża w tym rola dla rodziców, którzy nie tylko odpowiadają za stworzenie dogodnych warunków dla edukacji - mogą też świecić własnym przykładem. Poszerzanie kompetencji zwiększa szanse na awans zawodowy, przygotowuje również na trudniejsze czasy (np. konieczność przebranżowienia).
Lifelong learning może przybierać różne formy, od indywidualnego doskonalenia (we własnym zakresie), przez szkolenia, kursy, aż po wykłady i dodatkowe studia. Coraz bardziej powszechna moda na zdrowy styl życia, z biegiem lat mocniej akcentować będzie aspekty intelektualne, gdzie element niezbędny - kondycja mózgu, jest nie mniej ważna niż mięśni czy płuc.
Utrzymywanie umysłu w dobrej kondycji jest kluczem do satysfakcji z życia i długowieczności. W przypadku najmłodszych, zaletą wczesnego opanowania odpowiednich form ułatwiających przysposabianie wiedzy jest zwiększenie ich szansy na sukces w dorosłym życiu. Dobre nawyki pozwolą na przejście kolejnych stopni edukacji - która w dzisiejszych czasach nigdy się nie kończy.
